GLENMOR, ar barzh.

« Bonnes gens point n’a de nom

Le barde qui ne chante

Qu’un pays déjà vieux d’étoiles et sillons »

(Récit bardique)

Er bloavezh 1952, ur wezh ha bet degemeret gantañ an aotregezh war arbrederouriezh, e tilez e vro da zizoleiñ, da gantreal dre Europaa-bezh. Graet gantañ e vennozh: Barzh a Vreizh-Vihan ez on!Dav dezhañ mont da Bariz, o c’hoari e damm Milig e-vil-vicher, berr eyalc’h, toull e vragoù ha treut-kagn ar geusteurenn gantañ, peurliesañ.Neuze e krog da ganañ, amañ hag ahont, dreist-holl e galleg, da voutkomprenet, gwezhioù all e brezhoneg, yezh e galon.

Ha setu daou zarvoud pouezus d’e vuhez: kavout a ra Katell, urVrusseladez anezhi, war e hent, ha war-un-dro, "kudenn Vreizh", e 1961emaomp.Dibab a ra e donkad, da virviken: Barzh e vo, evit Breizh, evit e Vro ac’houzañv, evit e yezh a varv, evit e bobl a ya da c’hall. Terriñ a radidro gant ar C’hwec’hkogn da sammañ war e choug, war veg e deodkentoc’h, banniel Breizh mezhekaet gant an alouberion. Stourmer e voadal da vremañ, hag hucher, hoper-noz en tavarnioù pa salioù bihan,mallozher-deiz war droioù-kamm ar Gall.Dalc’homp-koun e voe e-unan-penn, kazi, d’ar mare-se, o krediñ stourmwar an dachenn bolitikel evit e Vro. Peurrest ar Vreizhiz ne gredentket, evit doare c’hoazh, adsevel o fenn stouet dirak o mistri. Lod agroge ar stourm war an dachenn armerzhel ha kevarzhel (MOB – CELIB),lod all war an dachenn sevenadurel (Kelc’hioù keltiek, bodadegoùsonerion, bagadoù: BAS – Kendalc’h). Den ebet war hini ar politikerezh,den nemetañ! Setu perak e voe skarzhet da vat ha da viken diwarwagennoù ar skingomz hag ar skinwel, ken e Pariz hag e Breizh. Evit urc’haner a-vicher…an dizesper hag ar marv!Ne varvo ket, avat, birvidikañ-birvidikoc’h e vo a-hed e vuhez. Atav epenn-kentañ ar stourm. Eñ, ar Barzh o tont eus pellder ar Grenn-Amzer,eus donder hon eñvor a-stroll, da vrezeliñ a-gevret gant marc’heion anDaol-Grenn ha da gas ar Gall er-maez.

Ha petra, ta lâr ar barzh ?

Diwar-benn Pariz :
« Sodome c’est Paris et Paris c’est la France
L’on y crève à genoux, l’on y vit tout pareil. » (Sodome)

Diwar-benn Breizh :
« Et voici bien ma terre
La vallée de mes amours
Quand bien même se lève
En fleur de bruyère
La graine d’insoumission
Je retrouve ici ma terre
La vallée de mes amours. » (Le retour)

Kadour leun e galon a garantez hag a spi :
« Je crois en la joie qui naît de la terre
au rire qui naît d’une belle moisson
à tout le bonheur du coeur qui n’aspire
qu’une douce clarté au fond de sa prison.
Je crois en la joie de nos tristes humains
Aux beaux rêves d’amour sans lendemain. » (Credo de la joie)

Met un den a-enor na davo ket dirak an nerzh:
« Dieu me damne
Si pour grimper les honneurs
Qui font rois les ratés de la terre
Il me faille renier l’âme et le coeur
Du paysan que fut mon père
Dieu me damne. » (Dieu me damne)

Ha piv a gredo ankounac’haat pozioù e ganaouennoù brezhonek. Pive-touez « ar-re gozh » n’en deus ket bet ar chañs da glevout mouezhtomm, raouliet, kreñv ha kounnaret Glenmor o kanañ en un davarnmogedet, klouar evel ar chopinad bier rouz a veze war an daol, avel argorventenn ha tousmac’h an emsavadenn o tifoupañ trumm war ar pennoùhag an empennoù :
« O Keltia,
ar mor a glemm fennozh
dindan treid an estren
Breizh a glemm.
O Keltia,
‘n avel a yud fennozh
dindan gwask ar Gall
Breizh a yud.
O Keltia,
Lez-Breizh a zo distro
Ar mor hag an avel
sur a gano.
O Keltia. » (O Keltia)

O c’hourdrouz, astennet e vrec’h, serret e vell-dorn gantañ, dispac’her e Vro :
« Princes entendez bien, vous germez dans la fumure populaire etvous êtes solitaires. Le grain qui se refait à la même terre est damnépuis il dégénère.» (Princes, entendez bien)

Piv n’en deus ket kanet evit soudarded kuzh an FLB-ARB ?

« Poent eo stagañ, Bretoned, Gant stroum-meur ar vro. Poent eo skubañ an oaled Kempenn an erv. Un deiz e vo sklaer an amzer War hentoù don ar brezel kuzh. Un deiz e vo loc’hus ha taer Distro Arzhur war e varc’h ruz. Poent eo stagañ, Bretoned, Gant stourm-meur ar Vro! » (Kan-bale an ARB)

E-pad ouzhpenn tregont vloaz a-gevret gant Fañch Bernard ha BernardBenoît, e sonerion, e kano evel-se ar vuhez, ar garantez, ar stourm, armarv ha tonkad Mab-Den, tonkad ar Breizhad, kea. Heñcher-meur barzhedha stourmerion ar bloavezhioù dek-ha-tri-ugent, evel Alan Stivell, JilServat pe Dan ar Bras e vo. Anavezet ha meulet gant an holl, hep kontañe vignoned Morvan Lebesque ha Zavier Grall.Hag ar yezh, emit-hu ?

« Au début j’étais un peu, moi aussi, bretonnant et chauvin. Donc, avecun peu de mépris pour les Gallos. J’étais bretonnant ! Je me suisaperçu que de bons Bretons, il y en a dans tous les pays de Bretagne.Je crois même que le plus fort sentiment de la bretonnitude se trouvesur les frontières. Là, vraiment, tu trouves des Bretons de sentiment,hein ! » (Ar Men, niv 79 – diviz gant Ronan ar C’hoadig).
Hag ar vroadelezh, ar vroadelouriezh zoken ?
« Moi, j’ai été naturellement un nationaliste breton…J’avais unprof, l’abbé Jean Martin, qui est toujours vivant (miz Gwengolo 1996).Il était prof de philo. Il enseignait le breton et c’était unnationaliste breton. J’avais la chance d’avoir un surveillant, l’abbéMorin, qui était au PNB pendant la guerre. Il nous vendait Ololé. »

Ha davet ar yaouankiz ?
« Un mouvement de masse ! Qui soit dirigé. Qui s’amplifie partout.Qui soit économique et social. Pour former une masse – oui , mais ça,c’est un rêve – assez puissante pour imposer à la France, grâce,d’ailleurs à l’Europe qui se fait, l’indépendance de la Bretagne… Etpuis, de toute façon, je reviens ! Et fais gaffe ! Parce que, cejour-là, je reviens avec la mitraillette ! »

Ya, un dispac’her e oa hon den, unan gwirion, hag ur broadeler ivez, han’eo ket eus an tu kleiz-pellañ e oa, en desped da dud zo, met eus tu eVro, e istor, e hengoun, e yezh, eus tu ar re zister, ar werin, armaezioù, eus tu ar Gwir hag ar Reizh, eus tu ar Bobl hag ar Vroad, palârin mat :

« Princes, entendez-bien. Vous avez détrôné les rois tout en gardant letrône. Les fermes générales se nomment préfectures. De la placeguillotine aux nouvelles baronnies, un cortège de fripons essaime lescendres de la roture. La tour défaite, la tour jacobine, l’insolencedes valets se drape dans le pourpre des messes royales… Compagnons,nous avons rêvé sous le chaume d’honorer un nouveau langage, le nôtre,et le plus ancien. Nous avons attendu sous les heures de nuit uneaurore où la vallée serait au midi de sa verdure, où les anciensdiraient : nos enfants ont hérité de notre misère car ils ont les yeuxde la guerre et le regard effrayé. Compagnons, nous étions en si petitnombre que le discours avait l’ardeur ridicule des palabres d’enfants.Nous étions si tendrement révoltés qu’il fallait percer l’indolence denos dires pour y découvrir la sombre fureur. Compagnons insoumis desheures noires, nous avons tout de même semé et toute bonne grainehonore le semeur. La moisson est proche. Il y aura des hommes et deshommes à foison aux agapes des places publiques. Chacun dira sonaventure. Car de l’esclavage à la liberté la route fut longue. Ilsfurent longtemps trompés par leurs propres élus par vous, princes desfausses républiques. »

Netra a vlaz kozh war e gomzoù, war e werzioù. Blaz an diamzer hag ar wirionez, er c’hontrol-mik:
Princes, entendez bien… Ne dites plus, ceci est la civilisation carnous sommes au pouvoir. Ne dites plus ceci est la paix car nous sommesles garants du monde. Ne dites plus ceci est la science, car nous avonsses produits à la face du peuple. N’ajoutez plus, nous sommes lascience et l’avenir, quand il vous faut une armée de pithécantropespour établir et maintenir les vôtres. »

Divizoù diamzerel, arnevez, a c’hellfe, gant gounid, bout maget gantaotrounez ‘zo, evel G Bush pe J. Chirac, evel-just, met ivez E. Hervé,maer Roazhon en deus gwezhall, skrapet memor ar barzh, divezh, daoustdezhañ da vout ur « priñs gall » penn-da-benn.

Setu, aet eo Glenmor da Dir na n’Og, betek Gwenva. Aet eo d’an 18 a vizMezheven 1996, e Kemperle (Kernev-Izel), d’e 64 vloaz. Goulo en horc’halonoù e blas ha blaz e varzhoniezh. Kuit en hon divskouarn e vouezhken kreñv, e awen ken skañv, e deneridigezh ken tomm, e gounnar kenruz, pe gwenn-ha-du kentoc’h. Roomp dezhañ ar gaoz ur wezh diwezhañ:
« Pa vin marv, c’hwi a zeuio, ma mignoned, d’ar sul, d’an abardaez,goude ar gousperoù tost d’an iliz vihan, e kornig ar vered, war ma bez,ken dister, e-touez an holl vezioù ».Ni a zeuio, Milig, ni a zeuio davedout, e koun da gounnar hag e goanag hor dieubidigezh!O tistagañ eveldout gwezhall : « Que nul ne s’avance ni ne s’arrête, tenir debout est rôle suffisant et court ! »

Erwan Pennhent.

Ce contenu a été publié dans Histoire. Vous pouvez le mettre en favoris avec ce permalien.

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *


*